REVERENDISSIMUS EXCELLENTISSIMUS ILLVSTRISSIMIS PER ILLVSTRIBUS AMPLISSIMUS VENERABILIS CLARISSIMIS DOCTISSIMIS EXIMIIS REGLIOGIOSIS VENERANDISSIMIS DOMINIS DOMINIS CONFOEDERATIS SALVTEM IN DOMINO ET SI QVIDEM MELIUS

DILECTVS DEO ET HOMINIBVS, CVIVS MEMORIA IN BENEDICTIONE EST: SIMILEM ILLVM FECIT IN GLORIA SANCTORVM ECCLI. 45




Immani vulnere percussi decumbimus. Resonat lacrimarum gemitu Alderspachium; imo decumanus dolor saepe vel lacrimas negat, vnicum adflictis solatium. Muti et attoniti stupemus sine voce — sine lacrima —. Et quid mirum, si dolore prope conficiamur? Heu! Pupilli facti sumus. Amisimus, ah ! vox haeret — strangulat dolor — amisimus Patrem optimum, amisimus Patrem amantissimum. Mortali in vrna contabescit immortale Decus nostrum. Heu ! sublatus est, vixit — date verba — date lacrimas — vixit

REVERENDISSIMVS PERILLVSTRIS AC AMPLISSIMVS DOMINVS DOMINVS THEOBALDVS II SACRI ET AB ORIGINE EXEMTI ORDINIS CISTERCIENSIS IN MONASTERIO B. V. MARIAE DE ALDERSPACH ABBAS VIGILANTISSIMVS, NEC NON PER VTRAMQVE BAVARIAM ET PALATINATVM SVPERIOREM VISITATOR ET VICARIVS GENERALIS DIGNISSIMVS.

Ecce vobis ! VENERANDISSIMI D. D. CONFOEDERATI, flebile litterarum nostrarum argumentum. Magnitudinem iacturae, quam passi sumus, nullus adaequat dolor, nullae lacrymae, lamenta nulla, quanta quanta sint, eidem sufficere possunt.

Nouimus equidem, quod sit pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius, et tumulus iusti sit triumphus virtutis, qua itur ad astra. Nouimus, quod pium sit gaudere Martino (id enim nominis in sacro Baptismatis fonte hausit THEOBALDVS NOSTER) qui Abrabae sinu loetus excipitur, et coelum diues meritis ingreditur; est tamen et pium flere Martinum. Breuiar, in festo S. Martini. Sunt lacrimae tributum amoris, quod amati filii amato Patri debemus, et debemus eo vberius, quo arctiori amoris vinculo ligabamur. Quod vero luctus noster modum nesciat, quod oculi fletu poene deficiant, et dolor ingentissimus (ignoscite vocabulo barbaro, quod incredibilis afflictio nostra extorsit) saepe in stuporem abeat, qui lacrima et voce caret, neutiquam verborum lusus, aut masculi animi defectus est, sed deuota agnitio et grata recordatio maximorum ac innumerorum meritorum, quibus PRAESVL THEOBALDVS in aeternum sibi obstrinxit Alderspachium. Est Homagium, quod ingentibus EIVSDEM virtutibus debemus.

Sinite COLENDISSIMI D. D. CONFOEDERATI, vt stilo humili, et qui luctibus nostris conueniens est, MAGNVM THEOBALDVM NOSTRVM delineemus. Panegyrin a nobis non exspectate. Morituriens seuere prohibuit, ne in laudem IPSIUS quidpiam dicamus. Neque etiam opus est, vt verborum phaleris EIVSDEM encomium texatur. Laudatus satis est, si, qualis fuerit, dicamus. Fuit enim VENERABILIS ABBAS NOSTER vnus ex numero Electorum, de quo omni jure enunciari valet:

DILECTVS DEO ET HOMINIBVS, CVIVS MEMORIA IN BENEDICTIONE EST: SIMILEM ILLVM FECIT IN GLORIA SANCTORVM.

Vera, verissima nos dicere, immaculata EIVSDEM vitae series luculenter ostendit. Et primo quidem siue ambulantem adhuc in seculo, siue commorantem in abscondito Religiosum priuatum spectemus, in omnibus et vbique exstitit bonus Christi odor ac DILECTVS DEO ET HOMINIBVS

Mundum hunc ingressus est anno quinto seculi huius quinta Nouembris in celeberrima vrbe Episcopali Passau.

Parentes nactus est honestissimos quidem, non tamen nobiles, vtpote propriis primum nobilitandus factis. Erat inter fratres suos natu minimus, et ideo a parentibus plus ceteris diligebatur; qui etiam nihil curae, nihil laboris, sollicitudinis nihil omiserunt, vt a prima aetate ad scientiam et virtutem quam optime informaretur, et talem in virum euaderet, qui aliquando supra candelabrum Ecclesiae luceret dilectus Deo et hominibus.

Litteras humaniores in vrbe patria, quae etiamnum celebris musarum sedes est, pro felicissimo ingenio suo quaeuis capienda erecto tanto cum profectu didicit, vt inter comilitones continuo victor emineret, et a Magistro suo, vt Stagyrita quondam a Platone, Anima scholae diceretur. Optime gnarus illius: In maleuolam animam non intrabit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis. Sap. I., in aula virtutum scientias quaesiit, piissimis et castissimis moribus omnibus amabilis. Deiparam Virginem Auxiliatricem, quae prope Passauium in monte colitur, teneris ab annis tenerrime coluit, eamque in lubrico adolescentiae tramite singularem Patronam sibi delegit. Delicias et nugas seculi, iuuentuti saepe periculosas, fortiter aspernabatur, viam viri in adolescentia siam ambulans, et in omnibus senile aliquid praeseferens. Fidem nobis fecerunt testes coaeui, castimonia vitae adeo excelluisse MARTINVM NOSTRVM, vt nemo EO praesente, quod virginitatem vel a longe commaculare posset, proferre ausus fuerit, et EO ex improuiso superueniente, de inanibus mundi illecebris liberius confabulantes, mox veluti cum ciuibus senensibus inter se mussitarent: Silete, Bernardinus adest.

Humanioribus litteris insigniter excultus ad addiscenda seueriora Philosophiae dogmata, non sine prouidentiae diuinae ductu Frisingam ad P. P. BENEDICTINOS a parentibus mittitur. Hausit ibidem in inclyto Lyceo salem sapientiae Aristotelicae, cuius illustre experimentum, propugnatis publice thesibus, dedit, omnemque, quae tum temporis late in scholis dominabatur, Dialecticam, imo, quod longe salubrius accidit, multo puriorem illam S. S. PATRIS BENEDICTI toto pectore imbibit, qua fallacias et sophismata mundi et noscere et auersari didicit: ex quo generosum coepit consilium, sub regula eiusdem S. Patris soli Deo in humilibus Bernardi vallibus seruiendi ac militandi.

Quo gratius, acceptiusque foret holocaustum, quod Deo mature statuit offerre, eo citius illud dedit, dum absoluto cursu philosophico ad Cisterciensem Eremum nostram confugiens sanctae conuersationis habitum petiit.

Praeerat tunc temporis Alderspachio THEOBALDVS I., cuius honos, nomen, laudesque semper manebunt in annalibus nostris. Hic, vt erat acutissimus animorum scrutator, ceu Elias suum in Martino agnoscens Eliseum: postula, inquit, quod vis, vt faciam tibi; et euentus probauit, postulasse Martinum, quod olim Eliseus nempe: obsecro, ve fiat in me duplex spiritus tuus. 4. Reg. 2., cum et nominis et muneris factus sit aemulator et successor gloriosissimus. Namque anno 1726. die 21. Nouembris, Praesentatae Virgini sacra, se pariter hostiam solemni trium votorum homagio Deo et sanctis eius praesentauit, sacroque Ordini Cisterciensi Sacramentum dixit. Mox ab eo momento haut amplius fuit de mundo, sed promissa Deo facta exacte impleuit adeo, vt tam a superioribus, quam a confratribus verum vitae religiosae prototypon laudaretur.

Neuue scientia minor esset THEOBALDVS, qui virtutibus iam maximus erat, et ne virtus sine scientiae fulcro vacillaret, litterarum caussa missus est ad inclytum Bauariae Athenaeum, Vniuersitatem Anglipolitanam, vbi disciplinis Theologicis ac Juridicis ea solertia incubuit, vt scientiarum cornucopiam post quadriennium retulerit Alderspachium, et sapientiam THEOBALDI admirarentur omnes, adsequeretur vix vnus.

Ita omnigenarum scientiarum varietate ornatus, et in semita virtutum magnis passibus in dies progrediens dignus inuentus est, qui anno millesimo septingentesimo trigesimo primo die vigesima prima Octobris in festo D. VRSVLAE Virginis et Martyris virgineus Neomysta ad aram progrederetur, et primam Altissimo per incruentum missae sacrificium offerret hostiam, vere Sacerdos Magnus, quem elegit Dominus ad sacrificandum ei hostiam laudis. A die regalis facerdotii non tantum vt Sacerdos, verum etiam vt Sacrista et sacrae suppellectilis Custos per integrum annum aram ornauit, nihilque antiquius habuit, quam vt faciem templi concinnam et venustam redderet, quae sie nil aliud esset, nisi domus Dei et porta coeli; quo in negotio haut obscura praemisit documenta, quam insignis esset futurus zelator decoris domus Domini.

Ornatis Altaribus intellectum et animum confratrum suorum scientiarum ornamentis exornare iussus, conscendit cathedram theologicam, quam vti sine labore non ascendit, ita sine honore ab ea non descendit, et quae sine fictione didicit, sine inuidia communicauit. Sap. 9. Sacrae fidei dogmata ea claritate ac soliditate docuit, vt non tantum auditores, sed et reliqui confratres omnes palam de EO dicerent, quod Plinius de Aristone: nihil, inquit, est, quod discere velis, quod ille docere non possit; mihi certe, quoties aliquid abditum quaero, ille thesaurus est. Vltra modum laboribus deditus, et teste Euodio, matrem solidae doctrinae esse instantiam, non nescius, sancte obseruauit, quod Romanorum Philosophus Seneca de se fatetur L. II. Ep. 8. vt prodesse plaribas possim, nullus mihi per otium dies abit: partem noctium studiis vendico, non vaco somno, sed subcumbo, et oculos vigilia fatigatos, cadentesque in opere detineo. Quae possunt prodesse, conscribo.

Labores hos litterarios in munere docendi per plures annos continuauit, et repetitis vicibus Ss. Theologiam praelegit, ingenti quidem cum adplausu, maximo tamen valetudinis suae decremento; siquidem studiis et laboribus fractus grauem in morbum inciderat, et certo certius fraternae caritatis, quam confratribus docendo impendit, victima cecidisset, nisi destinatum ad maiora adhuc conseruasset Numen.

Ad valetudinem, viresque studiis amissas recuperandas Köstlarium, monasterii nostri parochiam, valetudinarius abiit. Et ecce ! Quae vita, dulcedo et spes nostra est, B. V. MARIA, Köstlarii beneficiis clara, aegro sanitatem restituit, prout grata recordatione saepius est testatus. Recuperata valetudine ibidem animarum curam egit, atque cultum diuinum et Thaumaturgae Virginis strenue promouit zelosissimus pastorum, de quibus Dominus: Et dabo vobis pastores iuxta cor meum, et pascent vos scientia et doctrina. Jerem. 3. Pergebat impigre pascere verbo, et aedificare exemplo, omnibus bonus Christi odor factus, et paratus etiam animam ponere pro ouibus suis, cum subito sacra obedientia aliud EIVSDEM humeris imponeret munus.

Exarserat illo tempore grauissimum Austriacos inter et Bauaros bellum, sacris etiam aedibus infestum. Dicatae Deo virgines in valle beata prope Landishutum indigebant tum conscientiarum, tum rerum oeconomicarum prouido gubernatore. Aptissimus reperiebatur THEOBALDVS, qui etiam prouinciam hanc feliciter gessit, atque armorum inter tumultus, bellique iniurias disciplinam regularem, ac rem domesticam sartam tectamque conseruauit. Singulari sua prudentia, et amicabili, qua pollebat, agendi gratia non raro grandia mala propulsauit a monasterio, aut eadem saltim minora reddidit. Truculentus miles, cuius ferocia saepe terribilis erat, neminique pepercit, comitate THEOBALDI victus subcubuit, et dum mala cogitauit, fecit bona. In casibus dubiis et desperatis, vbi omnia deperdita videbantur, THEOBALDVS optima dando consilia restituit rem. Ita scilicet verum est illud: Vir litteratus duplo acutius videt. Spartam hanc ad finem belli vsque exornauit, nescimus, virtute maiori, an prudentia; certe tamen eo maiori laude dignus, quo periculosa magis ac turbulenta fuerant tempora.

Vidistis COLENDISSIMI D. D. CONFOEDERATi, in seculo non minus, quam in stadio vitae religiosae incessisse THEOBALDVM DILECTVM DEO ET HOMINIBVS. Verum tantus EIVSDEM meritorum est cumulus, vt dicta hactenus attendi vix mereantur, si in comparationem veniant cum iis, quae supra candelabrum Ecclesiae Alderspacensis constitutus praestitit. Larga bonorum messis, quam vltra 33 annos velut sol lucidissimus virtutum suarum calore peperit, omnibusque, queis poterat, impendit, monumentum aere perennius deposcit, et quemadmodum in summo coelo conspicuum, ita et cadentem benedicimus Solem nostrum. Veneramur THEOBALDVM NOSTRVM ceu PRAESVLEM, CVIVS MEMORIA IN BENEDICTIONE EST.

Annus erat millesimus septingentesimus quadragesimus quintus, quo, aurea pace Bauariae reddita, THEOBALDI columba (mitissimam enim columbam sibi signum delegit) portans ramum oliuae virentibus foliis in ore suo Alderspachium aduenit. REVERENDISSIMVS D. D. ABBAS PAVLVS, qui turbida inter belli tempora maxima cum laude praefuit, ab onere Abbatialis muneris liberrime se abdicauit, in solitudine soli Deo seruire et placere cupiens. Viduatum Alderspachium, quem sibi Patrem eligeret, haut diu deliberauit, et vigesima quinta Octobris eiusdem anni impletae sunt prophetiae piissimi THEOBALDI I., qui, mirabile dictu! publico aliquando in capitulo omnibus praesentibus, prout seniorum traditione accepimus, in futurum longissime prospiciens, vaticinantis in modum digito ostendit THEOBALDVM NOSTRVM, ita profatus: TIBI DABO GLORIAM MEAM. Et sane cum benedictione paterna suam gloriam transtulit in ILLVM. Sapiens hic Filius fuit gloria Patris sui, et quam accepit a Patre gloriam Mitrae Abbatialis, insignium meritorum splendore plurimum auxit, et collustrauit. Quaedam nonnisi referre iuuat; omnia enim et singula dicere prohibent epistolae limites.

Cum dignitatis Abbatialis fastigium conscenderet THEOBALDVS, facies Alderspachii belli calamitatibus misere deformata erat, et sibimetipsi facta mater dissimilis, exhaustis rebus ac bonis gemebat pro filiis suis. Verum ingens THEOBALDI PRAESVLIS sollicitudo, et agendi dexteritas breui extersit lacrimas, breui iacentem erexit. Suppellectilem domus, quam ferme omnem bellum abstulit, sat amplam maximis sumtibus resarciit, villam impleuit pecoribus, agros, qui milite vastati nonnisi spinas et tribulos germinarunt, fertiles reddidit, cellam vino, horrea frumento compleuit sollicitus Paterfamilias, et Villicus bonus, cui benedixit Dominus.

Alterum, quod premebat malum, grauia erant aeris alieni nomina, quibus pedetentim extinguendis vt res nostrae sufficerent, singularis EIVSDEM effecit parsimonia, quae tamen nunquam degenerauit in sorditiem, sed germana erat Prudentia oeconomica, qua excelluit, vt nemo magis.

Dignitatis suae quasi oblitus omnia et singula negotia oeconomica, maxima aeque ac minima, ferme solus ordinauit, et si vel in minimis errorem minimum deprehenderat, inculpatum non dimisit. Quotidie quid in culina, praxatoria, aut alia officina; quid in villa, quid in agris agendum esset, prudentissime disposuit, et an famuli iussa fecerint, non raro ipsus indagauit. Omnis emtio et venditio rerum quarumcumque ab ipsomet peracta est. Famulos et operarios monasterii saepius vocauit, et eorum diligentiam aut large remuneratus est, aut negligentiam exprobrauit. Nihil ferme, quidquid gestum erat, illum supterfugit; omni argo oculatior rimabatur, et peruidebat cuncta, explorabat et indagabat singula, saepe vsus procardico illo: oculus domini saginat equum. Hanc agendi rationem, quod mirandum est, ad seram vsque senectam impigre perduxit, et paucis ante obitum diebus idem erat prouidus et circumspectus Oeconomus, qui fuerat primo regiminis sui anno. Infiniti essemus, si ennarrare vellemus specialia, in quibus summe proficuum sese nobis commendauit Patremfamilias. Sufficiat dixisse: Alderspachium debere prudentiae oeconomicae THEOBALDI, quod beatioribus restituta fuerit temporibus. Grates infinitae sint bonis Superis !

Prudentiae oeconomicae inauditam iunxit laboris patientiam. Nullus vnquam aut nostrum, aut famulorum, per triginta tres annos, quibus praefuit et profuit monasterio, ILLVM otiosum deprehendit. A summo mane ad seram noctem vsque negotiis immersus horam vacuam sibi nullam permisit. Diaria negotiorum oeconomicorum per mensem saepius legit, et peruoluit ad apices vsque, ne vel minimus error, vbi vbi, irrepere posset. Singulis ferme diebus etiam in summa senectute tempus post coenam sat longum scriptionibus consecrauit, quae in utilitatem monasterii tam sacram, quam profanam seruirent, et quem hora duodecima somno compulsus interrupit laborem, hora quarta matutina rursus assumpsit. Saepe dimidiam noctem perscrutatus est leges, et Jurisperitorum opera, vt caussis suis in foro contentioso patrocinium quaereret non sternendum. Si forte aduersa valetudo solitos labores EVNDEM relinquere coegit, sibimetipsi indignabatur, et quod Confratrum commodis seruire non posset inutilis Abbas, multum conquestus est, cum tamen vtiliorem, aptioremque optare non potuerimus. Non fictis laudibus extolli a nobis patientiam laboris et prudentiam oeconomicam PRAESVLIS THEOBALDI, magnorum sumtuum aedificia, quae partim ex fundamentis erexit, partim exstructa reparauit, aut saltim decorauit, liquido testantur, EVM que FVNDATOREM DOMVS ALDERSPACENSIS SECVNDVM vel nobis tacentibus jure merito proclamant. Mox enim introeuntibus obiicitur amplum seminarii nostri cum officinis contiguis aedificium, quod maximorum sumtuum impendio a fundamentis recenter excitauit. Bibliothecam eleganti non minus pictura, multoque auro coruscantem noua facie donauit. Cellas Hospitum aeque ac Religiosorum sat numerosas omnes reparauit, atque decenti, quo gaudent, ornatu instruxit. Subtristem Refectorii faciem nitidiori venustate exornauit. Celleraria et Abbatia omnem, quem habent splendorem, THEOBALDO in acceptis referunt. Vt Confratribus commoda esset habitatio in parochiis, vbique quod vetustum, et minus solidum erat, consolidauit, et resarciit, atque in tribus omnino parochiis aedes parochiales nitidas et elegantes de nouo condidit, omnique ornatu et apparatu instruxit. Domi cellam crustis glacialibus adseruandis adcommodam, reique culinariae inseruientem non leui pretio effodi, et durissimo lapide muniri fecit. Denique, nequid negligeret oeconomiae proficuum, etiam pecoribus prospexit de stabulis amplis, et marmoreo apparatu instructis. Neque aedes profanas tantum exstruxit, aut reparando pulchras fecit, sed vel maxime sacras, Deoque dicatas magnifice exornare amabat, profuse liberalis, cum caussa Dei ageretur, non sine spe et effectu diuinae benedictionis. Surrexit impensis THEOBALDI noua Ecclesia ad ingressum Monasterii, quam Matri Dolorosae consecrauit. Faciem Ecclesiae maioris externam lapidibus plurima arte elaboratis, auroque splendidis ornauit; interiorem vero stratum ex versicolore marmore pauimentum commendat. Super ipsam vero Ecclesiae fabricam sublimis eminet, nuntia magnorum operum turris, molis admodum operosae, cupro, auroque diues, quam speciosis extulit impendiis, et consono aere campano animauit. Cathedra non minus vti et stationes Pfallentium in choro venustatem, quam arte, et pretiosis sumtibus adeptae sunt, a THEOBALDo habent, quemadmodum et aedes capitulares ac sacrae suppellectili custodiendae destinatae, vsque ad sacellum in infirmorum receptaculis erectum. Beneficam pariter manum expertae sunt adiacentes Ecclesiae cum Matrice Alderspacensi vnitae, videlicet ad Thaumaturgam Virginem in Samarey et Weng, quemadmodum vel a longe indicant turres IPSIVS iussu et impendio altius sublatae, et admodum nitide exornatae.

Multa ac magna haec sint, quae pro domo Dei, cuius decorem semper mirifice dilexit, THEOBALDVS NOSTER operatus est; maiora tamen sunt, aut saltim non minora, quae sequuntur. Quidquid ad augendum templi splendorem conducere visum est, vt comparare posset, omnes intendit neruos, tabernaculum Domini nunquam satis exornari posse existimans. Vt plura alia sileamus, non tantum Aram principem Ecclesiae nostrae, sed et alias argenteis candelabris magni ponderis decorauit. Sacra vasa, quae seruiunt ad ministerium sacrificiorum quam plurima comparauit; inter quae eminent calices inaurati et Hierotheca, vti magni ponderis, ita non minoris pretii vnacum conopaeo serico, auro argentoque praefulgido. Ornatus altaris vnacum vestibus facerdotalibus elegantes et pretiosos non tres, aut quatuor, sed plurimos, variique coloris confici curauit. Liberalitatem hanc etiam extenderat ad alias Ecclesias, nullaque ex nostris parochialibus fuit, quam aut Ara nouiter erecta, sacris calicibus et vestibus, vel aliis, quae fidelium pietatem accenderent, non ornauerat. Ita dilexit decorem domus Domini verus Salamon, vereque dicere potuit: Tua sunt omnia Domine; quae de manu tua accepimus, dedimus tibi. Par. 2. 29. Et quid mirum, quod tot coeli benedictionibus abundaret, vt praestare posset, quod praestitit, qui tantus fuerat pro honore Dei Zelotes ? Nonne si reliqua omnia desint eximia THEOBALDI decora, vel ex hoc vno vocari meretur Praesul, cuius memoria in benedictione est?

Magnum Oeconomum, magnum pro decore Domus Domini Zelatorem THEOBALDVM NOSTRVM diximus, non minori jure dicimus EVNDEM magnum litterarum Fautorem et Statorem. Bibliothecam elegantissime a se exstructam pretiosissimis ex omni scientiarum genere libris non instruxit tantum, sed conserte adimpleuit. Singulis ferme annis quosdam ad Academias non exiguis impensis misit, vt nouior identidem, meliorque litterarum gustus Alderspachii floreret. Tentamina litteraria variis ex scientiis plura per annum, et conferentiae theologicae vt haberentur, sollicite ordinauit, iisque non Spectator tantum, sed Examinator in arte dialectica adprime versatus interfuit. Religiosorum nullus ad S. ordines, aut curam animarum admissus est, nisi quem ipsusmet instituto examine periclitatus esset. Vir septuaginta annorum omnibus praeiudiciis (id quod non vitimum sapientiae EIVSDEM encomium est) maior nouam studiorum methodum introduxit, et prudenter disposuit, vt praeter scientias Philosophico- mathematicas ac theologicas, etiam Jus Ecclesiasticum, Historia, et S. Scripturae exegesis traderentur, pro linquis etiam sacris inter studia domestica collocandis sollicitus. Amorem studiorum quantum de reliquo inculcauerit, quantisque stimulis, vt omne studiorum genus in altius promoueretur, institerit, nota vel exteris res est. Semper in ore habuit illud Melliflui nostri: Scientia ornat animam, et erudit eam, et facit, vt possit etiam alios erudire. Serm. 37. in cant. Scientias porro non promouit tantum, verum ipsusmet iisdem se totum consecrauit. Saepe, vbi res exigebat, poene integram noctem in peruoluendis Theologorum operibus absumpsit, vt propriis omnia vsurparet oculis, neminique imprudens daret consilium. Quoties a necessariis negotiis quidpiam temporis reliquum habebat, illud omne impendit lectioni ac meditationi in operibus MELLIFLVI P. N. BERNARDI, cuius melleam doctrinam, et sententias continua lectione adeo imbiberat, vt, dum loquentem audiuimus, nonnisi ex Mellifluo Sapiente EVM verba recitare existimaremus. Verbo: ita scientias promouit, ita coluit, vt musis Alderspacensibus aeterno in honore habendus sit.

Multa et grauia attulimus momenta COLENDISSIMI D. D. CONFOEDERATI, ex quibus memoria THEOBALDI nobis in benedictione est; longe tamen grauiora supersunt, pulcherrimae scilicet EIVS virtutes, quibus tanquam Sol altissimus radiis suis, coruseabat. Praecipuas nonnisi digito iuuat ostendere.

Prima et omnium reliquarum virtutum Regina, Religio scilicet, erga Deum in THEOBALDO erat feruentissima. Quotidie S. meditationis pane roborabat spiritum suum, et horam meditationi destinatam aliis vnquam negotiis impendisse, non recordamur.

Praeter deuotiones priuatas, quibus in abscondito Deum et Sanctos suos singulis diebus venerabatur, recitationem Breuiarii statis temporibus ita accurate peregit, vt vltra horam competentem, licet in itinere, nunquam distulerit. Etiam senio et viribus fractus in dies Sacerdos ad aram stetit, eaque cum grauitate ac deuotione sacrificauit Domino, vt Angelum, non hominem, sacra facere existimarent audientes. Insuper celebrantis Sacerdotis missae quouis die interfuit, Deumque Eucharisticum humillime adorauit. Nullus fuit sermo facer ad populum, nulla in Ecclesia nostra erga sanctum quemdam deuotio, cui non omni pietate interfuit. A decantandis horis canonicis in choro diebus festis et dominicis, etiam maxima inter negotia, nunquam abfuit, semper primus in Matutino. Quamuis septuagenario maior fuerit, persuaderi tamen non potuit, vt a chori frequentatione desisteret, fractaeque parceret valetudini; pedibus, quorum maximis continuo vexabatur doloribus, insistere vix valens ceu flammeus Cherubin decantabat in choro cantica Domini.

Post Deum Dei Matrem B. V. MARIAM singulari prorsus pietate coluit. In rebus dubiis, in necessitatibus omnibus ad Mariam confugit; eam omnium operum suorum Adiutricem inuocauit, sibique nunquam defuisse saepius adseruit, vsus illis S. P. BERNARDI verbis: In angustiis Mariam inuoca. Ipsam sequens non deuias; ipsam cogitans von erras. Frequenter in domo Lauretana nostra calida inter suspiria salutauit Mariam, prout illam Spirae salutauit olim Bernardus. Quouis anno ad Thaumaturgam Virginem Samariensem deuotus Peregrinator abiit, et quidem pedes, donec aduersa valetudo vti cursu EVNDEM coegerit. A cantu angelico: SALVE REGINA, maxime diebus sabbati, abesse sibi crimini duxit, nec facile quempiam abesse passus est. Cultum Matris dolorosae, in cuius honorem Ecclesiam exteriorem exstruxit, augere pro viribus adlaborauit, et eandem sollicitudinem extendit etiam ad alias Ecclesias nostras parochiales, totis adnisus viribus, vt cultus Marianus in dies cresceret, nullisque, vt vel exterior Ecclesiarum facies ad debitum Deiparae honorem fideles alliceret, pepercit sumtibus, Cultor nominis Mariani incomparabilis. Praeter cultum B. V. MARIAE strenue quoque promouit cultum Sanctorum, praecipue S. Joannis Nep. et S. Valerii, cuius sacra ossa Roma adsportari, atque auro et gemmis pretiose ornari fecit.

Inter alias virtutes primo oculos perstringit virginea EIVS castitas, quae prorsus admirabilis erat. Vt plura in hanc rem sileamus, foeminae, qualis qualis fuerit, solus colloqui nunquam ausus est, imo etiam germanam sororem, et cognatam sine teste audire renuit. Nunquam acerbiorem, aut tetricum magis vidimus, quam cum foeminam mensae suae adhibere ILLVM honestas impelleret.

Castitati sociam iunxit pulcherrimam Paupertatem voluntariam, Abbas sibimetipsi pauperrimus. In vestibus nihil, nisi quod decorum Abbatiale postulabat, sibi tribuens eadem veste per plures annos vsus est, et detritam saepius sibi refici curauit, continuo repetens illud Claraeuallensis Doctoris nostri: Paupertatem semper amaui, fordes nunquam. Cucullo eodem vltra viginti annos vtebatur. Vestem nouam ferme nullam sibi confici iussit, nisi quam comparasset filiorum liberalitas, continuo metuens, ne plus iusto ex rebus monasterii sibi caperet. Pompam, et quidquid eidem adhaeret, longissime fugit, in omnibus quasi vnus ex nobis.

Pauperrimus sibi, ditissimus et liberalissimus exstitit erga pauperes, verus Pater pauperum. Vt consuetae eleemosynae suis rite extraderentur, anxius et sollicitus attendit, famulosque, ne vel obolum aut frustulum panis pauperibus subtraherent, grauissime saepius adhortatus est. Panes quotannis in concursu pauperibus dari solitos, propria manu iis distribuit, gaudens dare posse, quod dedit Dominus. Vt iis, qui mendicare erubescunt, succurreret, eorumque pudori parceret, quouis mense viro religioso certam pecuniae summam, iis distribuendam in occulto, concredidit ita, vt quod dextra contulerit, nesciret sinistra. Pauperes studiosos, qui in seminario nostro prima litterarum elementa docebantur, toto studiorum tempore largis adiuuit subsidiis, modo libros, modo pecunias, modo vestes tribuens; imo non studiosi tantum, sed omnis conditionis homines liberalitatem hanc experti sunt, et magnus sane numerus est, qui vt olim Christus dimidiata veste D. Martino adparens, dicere potuit: Martinus (Theobaldus) hac me veste contexit. Tempore, quo annonae caritas premebat, inopiae horrea sua aperuit dicens vt olim Ioseph Dispensatori Domus: Imple saccos eorum frumento, quantum capere possunt. Gen. 44. Hanc misericordiam erga pauperes mortuus adhuc ostendit, cum non exiguam pecuniae quantitatem, quam in solatium immensorum laborum suorum sibi capere potuisset, collegerit septima post depositionem suam die pauperibus distribuendam. Ita viuus et mortuus exstitit pauperum Amator, et omnino promeruit preces et lacrimas, quas egenorum turba in tumbam THEOBALDI effudit.

Clementia erga subditos non minori erat, atque fuerat misericordia erga pauperes, non tam dominus, quam Pater eorundem. Statim ab initio regiminis sui vt bellicis exactionibus exhausti suas rursus recuperare fortunas possent, multa florenorum millia iis remisit. In omnibus necessitatibus ad EVM ceu Patrem confugerant; nullum, etiam minimum, ab alloquio suo exclusit, nullum desolatum a se dimisit. Aliis frumentum, aliis pecunias mutuas dedit, aut omnino condonauit; aliis canonem annuum vel ex toto, vel ex parte remisit; aliis nunc his, nunc illis succurrebat mediis, prouti nimirum rerum opportunitas exigebat. Atque hinc illae lacrimae, quas in THEOBALDI obitu, etiam dura gens rustica, fleuit amarissimas.

Inter virtutum decora, quibus sese nobis filiis venerabilem reddidit, eminet primo caritas. Dilexit nos in finem vsque. Adfectum Patris tenerrimum, quo omnes et singulos amplexus est, moriens adhuc iterato testatus est. Cum multa faciat, qui multum diligit teste Thoma a Kempis, nequid deesset filiis suis, curas omnes impendit, vere sollicitus Pater, in cuius domo abundabamus panibus. Probe conscit illius: vt ameris, amabilis esto, sese omnibus praebuit amabilem. Neminem aspere, omnes benigne allocutus; aut forte in quempiam durius invehebatur, subito velut in medio rursus substitit, omnis indignationis oblitus, et feruoris sui precatus quasi veniam, verbis caritate plenis dedocebat errorem, atque ita blanda compede etiam inuitos in sui amorem traxit, simulque timorem instillauit.

Altera, quae EIVSDEM regimen Abbatiale aeterna memoria dignum reddit, nobilissima virtus Discretio est. Voluit suos ita regere et regi, vt semper misericordia superexaltaret iudicium. Raro poenam grauioribus etiam delictis inflixit, solaque poenitentia contentus saepe repetiit illud Comici: Erubescit, res salua est, sicque pudorem errantis eius poenam esse voluit. Sententiam nunquam praecipitauit, ne facti poeniteret vnquam, sed semper tempus exspectauit adcommodum. Raro Confratrem vel inter Confratres, sed inter se et ipsum solum correxit, emendare, non exacerbare cupiens. Errantes etiam saepe correxit suo exemplo ostendens, quid et quomodo agendum fuisset; si vnquam, certe in eo ingeniosus, vt sine offensa etiam minima errores dedoceret.

Discretioni iunxit admirandam patientiam et mansuetudinem, factis continuo ostendens, quod monet Eminentissimus noster Bona Manud. c. 32. Non est sapiens, qui non patient. Iniurias et offensas maximas non patienter tantum, sed et hilari tulit vultu; imo adeo de semetipso triumphauit, vt offensus, facta etiam nulla deprecatione, offensarum obliuisceretur, et non raro offendentem, vt in gratiam rediret, amicissimis verbis prior allocutus ex animo ignouerit iuxta monitum Apostoli: Nulli malum pro malo redde: noli vinci a malo, sed vince in bono malum; enimuero gloriosus Victor, et nunquam maior, quam cum tantas de semetipso reportaret victorias ! Ipsa sane virtus nunquam altior ire potest.

His virtutum columnis non defuit virtutum omnium basis ac fundamentum Humilitas. Quo maior omnibus erat, eo se gerebat submissiorem. Saepe, qualis esset, oblitus, communibus nobiscum contentus erat. Incessus et gestus omnes humilem loquebantur Religiosum, neque Abbatem ignouisset vllus, nisi modesta grauitas caracterem prodidisset. In discursibus etiam minimo, raro contradixit, et ne vel leuissima superbiae macula sese contaminaret, aut prae aliis superbe sapere videretur, passus est suum cuique pulchrum esse. Excellentiam sui nunquam quaesiit, et oblatos, etiam a Serenissimo Principe honores submisse deprecatus est, latere potius ambiens quam nouis fulgere dignitatibus. Ostentationem in omnibus ceu hostem virtutum execrabatur, neque ostentationes aliorum vel audire sustinuit.

Quemadmodum humilitate, ita non minus affabilitate, morumque suauitate cunctis amabilis erat. Sine adfectatione vrbanus, et sine sui abiectione modestus in omnium animos sese infinuauit, Summis aeque ac minimis carus et acceptus. Exoptarunt viri nobiles etiam primae dignitatis cum EODEM agere et conuersari, plurimumque THEOBALDVM NOSTRVM venerati sunt. Testantur id vel litterae, quibus quam plurimi vicinorum aeque ac remotorum, EIVSDEM fatis nobiscum parentarunt. Quid? quod tanto in honore erat, vt duo REVERENDISSIMI AC CELSISSIMI PRINCIPES honoratissimis verbis condolere nobis viduatis filiis dignati sint. Beneuolentiam porro et comitatem, qua pollebat, hospites omnes demirati sunt. Obtulit illis domum magnificentia quidem vacuam, semper tamen mundam et amore plenam. VENERANDISSIMI D. D. CONFOEDERATI virtutum omnium catalogum texere opus foret, si exponere vellemus virtutes omnes, quibus fulsit illustre Sydus nostrum THEOBALDVS, et quibus effecit, vt memoria EIVSDEM omnibus et singulis in honore esset. Verum ne in immensum progrediamur, abrumpimus filum, et de insignibus meritis, quibus in sacro praecipue Cisterciensium ordine immortalem sibi nominis gloriam peperit, pauca quaedam adducimus adhuc.

Pro conseruanda disciplina regulari, quae ordinem religiosum quemcumque sustentat et ornat, Zelotes exstitit maximus. Circumibat perpetuus Monitor, vt regularia ad amussim seruarentur, nihilque operi diuino praeponeretur. Curiose et sollicite continuo inuigilauit, vt in puncto temporis ad peragenda regularia officia signum daretur. Cum excursiones quandoque necessariae, agmen in choro psallentium imminuerent, IPSO praeeunte relictis omnibus negotiis choro adesse debuerant omnes, quotquot domi erant, ne vel in minimo laudibus diuinis quidpiam decederet. Vt ne deessent vnquam, qui misericordias Domini cantarent, et Angelorum choros in terris imitarentur, nouellas identidem plantationes horto Cisterciensi inseruit adeo, vt tempore regiminis sui vitra sexaginta in S. ordinem susceperit, sacroque religionis habitu induerit.

Quantum ad augendum S. ordinis nostri decus, et incrementum promouendum per triginta tres annos Visitator et Vicarius generalis laborauerit, quantum vires et neruos omnes impenderit, tota nouit Prouincia Cistercio-Bauarica. Testamur hic omnia monasteria, quae EIVSDEM sollicitudini credita erant. Nihil quaesiuit vnquam, nisi quod S. ordini in vtilitatem cederet, Deique gloriam promoueret. Illustrissimum ordinis nostri Caput ABBAS GENERALIS Cistercii amantissimis semper litteris ILLVM dignatus est, nec vnquam improbauit, quidquid, quibuscumque in caussis THEOBALDVS Vicarius adprobauit, decidit, aut conclusit. Interfuit octodecim electionibus plerumque vt Praeses, viduatisque Ecclesiis de egregiis semper prouidit Pastoribus. In visitationibus, quas plurimas suscepit, S. Regulae et statutorum obseruantiam pro virili promouit. In caussis dubiis, difficiliorisque indaginis sagacem et prouidum sese exhibuit Consultorem, filiorumque necessitatibus, quantum potuit, consuluit, et quae hinc inde Ecclesiis nostris minabantur mala, interueniente authoritate et sapientia sua, feliciter auertit, dispulit, dissipauit.

Talis iam, ac tantus vltra triginta tres annos fuit REVERENDISSIMVS PRAESVL NOSTER. Tantis virtutibus, tantis meritis longissimum regimen suum illustrauit, ac memoriae vti et admirationi futurorum temporum transscripsit. Ita omnibus omnia factus omni jure adpellari meretur Praesul, cuius memoria in benedictione est; imo plus vitra progredimur. Dicimus Praesulem, cui reposita est corona iustitiae in regno coelorum. De hoc tum vita piissime transacta, tum vitae epilogus, atque Aegrotantis ac Morientis facta egregia, quae breuiter adhuc ennarranda sumimus, nos dubitare haut sinunt, atque confidenter adserimus : SIMILEM ILLVM FECIT IN GLORIA SANCTORVM

Anno millesimo septingentesimo septuagesimo sexto dies vigesima prima Nouembris exoptatissima lux erat, qua Praesul THEOBALDVS post peracta in S. ordine decem lustra annum quinquagesimum sanctificauit Domino, S. Votorum homagium renouans. Exultabat tunc laetitia Alderspachium, et ingenti celebrabat sua gaudia plausu. Laetitiam augebat spes, quod paucos post annos Mystam Jubilaeum ad aram comitaremur. Verum dum vitam longissimam valetudo pollicebatur nobis, ea jam deficere, periclitari, atque senio et laboribus exhaustae vires mortem minari coeperunt. Acutissimi etenim pedum et calculi dolores atrociter Patrem nostrum inuaserunt. Multo tempore vere Vir dolorum fuit, et probauit ILLVM Dominus quasi aurum, quod per ignem transit. In tribulationibus his stupendae patientiae specimina dedit, et nobis condolentibus saepe reposuit: Per multas tribulationes oportet nos intrare in Regnum Dei. Act. 14. Tandem post tolerata grauissima corporis tormenta rediit rursus ad sanitatem, pristinum tamen vigorem corpus non recuperauit amplius, adeo, vt anno abhinc recrudesceret malum, et priores pedum ac calculi dolores longe maiori cum ferocia in EVM defoeuirent. Quid? quod eo ventum iam erat, vt de pretiosissima THEOBALDI vita anxii trepidaremus. Hic vero nihil intentatum reliquimus, quo seruaremus carum Caput: Superum hominumque implorauimus opem. Prostrati ante aram Deiparae Virginis in domo Lauretana pro salute PRAESVLIS NOSTRI supplicauimus, fecimus vota et sacrificia ardentissima. Et exaudita est oratio nostra, ac poene in limine mortis consistentem ad vitam reuocauimus. Fruebamur rursus Patre nostro, fruebamur inter iubila, cum subito contra spem et exspectationem omnem crudelis et effera mors limina nostra pulsat, et fatalis mensis Februarius, qui Reuerendissimos duos Decessores THEOBALDVM I., et PAVLVM rapuit, et Tertium sustulit.

Percipite COLENDISSIMI D. D. CONFOEDERATI, quam fortiter vsque in finem perseuerauerit, abundans in omni opere bono. Si exitus acta probat, si mors, quid in altera vita sperandum, quid timendum sit, decidit, sane palmam et coronam immarcescibilem promeruit THEOBALDVS, et Dominus similem illum fecit in gloria Sanctorum.

Sub finem Januarii catarrhus inuasit Praesulem optimum, quin lethiferi quidpiam inde oriturum esse suspicaremur. IPSE malum hoc poene sibi familiare vix attendit, et a pertractandis solitis negotiis ac laboribus nec quidquam remisit. Praescius vero quasi mortis suae in festo Purificationis B. V. MARIAE, postquam sacramentali confessione a minimis etiam noeuis sese purgasset, in facello domestico manducauit panem Angelorum, et omnem reliquum diem, prout per totam vitam festa Mariae piissime transigere solitus erat, varia inter pietatis opera, clauso a foris ostio, peregit.

Tertia Februarii in ara Virginis in coelum assumptae vltimum Missae sacrificium celebrauit, suamque in coelum de corpore mortis huius assumptionem sine dubio Virgini Matri commendauit, per reliquum diei tempus, cum catarrhus continuo adcresceret, modo in sella, modo in lecto decumbens, quemadmodum et die sequenti.

Die quinta Medicus de vita THEOBALDI primum dubie, ad vesperam autem periculose pronunciauit. Attoniti insperato nuncio hoc cohorruimus omnes, et deliberauimus, quisnam nostrum amantissimum Patrem de vitae periculo commoneret. Tenerrimus amor, quo EVNDEM venerabamur, nos omnes elingues fecit. Quiuis fatali nuncio vulnerare Cor Patris horruit. Verum erecta THEOBALDI virtus, qui sibi et mundo mortuus mortem dudum iam contemnere didicit, omni nos liberauit sollicitudine.

Sequenti die summo mane, antequam gallus vel semel cantauerat, cum Petro iam amare fleuit, et nemine ILLVM admonente arbitrum conscientiae obtestatus est, vt ad periculosum aeternitatis iter secure dirigeret EVM, et quo melius intimas animi sui latebras rimari valeret, opem et operam efflagitauit, cum in negotio salutis, quod negotium negotiorum est, vt aiebat, nemo sibimetipsi sapiens sit, et mille hostes insidientur calcaneo nostro. Excusso ad fundum vsque cum arbitro conscientiae animo, ardentissimos inter contritionis et caritatis actus suscepit sacramentum Poenitentiae.

Exomologesi generali Deo suo vnitus ad ven. Conuentum, quae EIVSDEM humilitas erat, rogatum misit, vt sibi longissimum iter aeternitatis ingressuro S. moribundorum viaticum in corona filiorum comprecantium circa horam secundam pomeridianam adferretur. Interea temporis vt domum mundam Domino suo praepararet, inter deuotissimos Religionis actus, ac B. V. Mariae, et sanctorum Patronorum inuocationes piissimas ferme duas horas absumpsit, saepius, quantum debilitas vocis permisit, exclamans: Fides, spes, caritas tria haec: maior autem bis est caritas, qua ita exarsit, vt post horam primam anxie adstantes quaereret, qua de caussa adeo tardent, et moras trahant. Exspectans exspecto, aiebat, et desiderio desidero manducare vobiscum pascha hoc; inquietum est cor meum, donec requiescat in Domino.

Mox praeeunte toto Conuentu Superior claustralis, quem ardenter adeo anhelabat, attulit cibum Angelorum, et praemissis rursus desiderii et amoris actibus corde purissimo suscepit in tectum suum Saluatorem mundi. Hoc pane fortium roboratus vt oleo infirmorum quoque vngeretur, humillime petiit.

Suscepto Extremae Vnctionis Sacramento filiis suis allocutione quadam valedicere parabat; verum obortae lacrimae, et corporis infirmitas, in momenta maior, loqui prohibuerunt; hinc ex mandato Aegrotantis Confessarius, omnia verba IPSO adnotante et acutissime auscultante, gratias egit pro exhibito vltimo caritatis officio, pro sollicitudine, quam adhibuimus. Deprecatus est errores, quos forte in munere Abbatiali commisit. Iterato veniam rogauit, si fortassis quempiam durius habuisset, atque omnes et singulos adfectu vere paterno amare, et in amore hoc emori velle contestatus est. Nos vicissim OPTIMO PATRI factas offensas deprecati sumus effusas inter lacrimas. Tandem impertitus vltima vice paternam benedictionem nos dimisit. Discessimus singultus inter et lacrimas eo cum dolore, qui a miseris et vltima clade adflictis sentiri, verbis vero declarari nequit. Angustabamur in immensum omni momento fatalem ictum, quo cor Patris feriretur, expauescentes. Suspiriis et precibus fatigauimus coelum.

Interea discessurus a nobis PATER, postquam S. S. Ecclesiae sacramentis ad subeundum certamen vltimum sese fortiter muniuerat, vt vel in vltimo agone filiorum suorum curam gereret, varia in vtilitatem monasterii disposuit, et circa obitum suum ordinauit. Determinauit, quid famulis, quid pauperibus in funere distribuendum sit. Petiit, vt egressa anima corpus prope sacellum domesticum per aliquot horas, et dein per tres dies in Capitulo exponatur, humillime insuper flagitans, vt Sacerdotes missarum sacrificia, et Fratres Clerici Psalmos ex ordine prope funus dicere non grauentur. Tumulum sibi fieri voluit ad pedes THEOBALDI I., indignum se reputans, qui eidem a latere cubaret, etsi omnem suam gloriam ille in PATREM NOSTRVM transtulerit. Iussit praeterea praeparari cereum mortualem, et duobus Sacerdotibus, quos sibi semper praesentes esse voluit, insinuauit, quaenam, si vltimum certamen instaret, agenda et praedicenda forent. Ita quemadmodum viribus integer negotia omnia nitido ex ordine disposuit, etiam negotium salutis suae prouidentissime ordinauit.

Ab hoc momento folius animae suae curam egit. Continuo vnum ex duobus praesentibus Sacerdotibus piis suspiriis et adfectibus praeire iussit; saepius, vt subsisteret, signum dedit, et Deo suo animitus colloquebatur, Crucifixi imaginem, quam in manu tenebat, labiis suis deuote adprimens. Forte siti asperrima vexatus potum petiit, sed mox reuocauit rursus, Et Deus meus, inquiens, sitiens mortuus est. Sub vesperam ad signum salutationis Angelicae ardentissimis precibus salutauit B. V. Mariam, diu multumque moratus in illis verbis: Ora pro nobis — nunc et in hora mortis. Post horam octauam Lytanias Lauretanas pro felici morte recitare coepit, simulque preces nocturnas. Egit gratias pro tot gratiis diuinis totius vitae decursu acceptis; pro concessis induciis sese praeparandi ad vltimam luctam. Adorauit diuinam misericordiam, quod omnia moriturientium Sacramenta integra mente suscipere dignus habitus sit, et flagitauit impense, vt animo sibi praesens persisteret, quod etiam vsque ad vltimum halitum non sine consolatione nostra suspeximus. Sanctissimis his Religionis actibus omnes adstantes in admirationem rapuit, et spectaculum factus est Angelis et hominibus.

Cum feruentissima christianae pietatis exercitia ad horam vndecimam circiter ita protraxisset, tandem adpropinquauit finis, et cum intellexisset, horam esse vndecimam, omnibus audientibus, qui praesentes erant, distincte enunciauit: Post horam discedam a vobis, simulque ad dicendam animae commendationem Conuentum vocari rogauit, in corona filiorum exspirare desiderans. Conuocauit omnes vires, quas catarrhi suffocatiui ferocia et Peripneumonia pulmones iam misere depascens reliquerant, atque ardentissima inter suspiria et heroicos virtutum theologicarum actus morti obuiam iuit, eamque placide inuitauit, dissolui cupiens et esse cum Christo. Cum duodecima hora sonare inciperet, voluntati diuinae sese ex integro committens dicere auditus est: Veni Domine, veni, uoli tardare, cumque vltimo horologii pulsu vltimos quoque pulsus edidit Cor PATRIS NOSTRI, coepit agonizare, et circa mediam primam matutinam in Dominica Sexagesimae ex catarrho suffocatiuo et Peripneumonia Notha subcubuit et exspirauit.

Heu! Exspirauit. Defecit gaudium cordis nostri. Cecidit corona capitis, eaque cadente tota concidit domus. Vbique luctus, vbique pauor, gemitus vbique. Discessit a nobis MAGNVS THEOBALDVS, quo tanquam Praesulum gemma gloriabatur Alderspachium. Extinctus est ordinis Cisterciensis Filius, qui plusquam quinquaginta tres annos sub regula Ss. Legislatoris nostri BENEDICTI strenue militauit, viuum maximarum virtutum Prototypon. Subcubuit Sacerdos, qui quadraginta septem annos quotidie ad aram immolauit hostiam, et inter vestibulum ac Altare pro populo deprecatus est Dominum. lacet Musarum Alderspacensium Fautor, et scientiarum Stator maximus. Destructus est Oeconomus, qui tanta exstruxit et praestitit, vt FVNDATORIS SECVNDI nomen omni jure promeritus sit. Domum mortis subiit verminosam, qui domum Domini ad omnem splendorem et decorem perduxit, cultus et ornatus diuini Promotor incomparabilis. Raptus est pauperum et subditorum Pater liberalissimus ac prouidentissimus. Erreptus est Prouinciae Cistercio-Bauaricae Visitator et Vicarius generalis dignissimus. Verbo: sublatus est optimus et amantissimus Pater et Praesul noster THEOBALDVS, ad cuius tumulum in perennem futurorum seculorum memoriam non dubitamus hanc figere Epigraphen:

Si tamen, quae humanae fragilitatis conditio est, et seueri Judicis, etiam iustitias iudicantis, iustitia, haec Epigraphe non consenserit cum illa, quam boni Coelites scripsere in libro vitae, et Dominus nondum similem illum fecit in gloria Sanctorum. Si Sacerdos Dei Martinus, Pastor egregius nondum orat pro nobis, et hymnis coelestibus honoratur. Si Columba THEOBALDI cum ramo pacis nondum arcam Beatorum intrasset, dealbanda et magis adhuc mundanda, rogamus vos et obtestamur VENERANDISSIMI D. D. CONFOEDERATI, vt vestris precibus et suffragiis ad aram diuinae misericordiae Iridem in signum pacis et laetitiae perpetuae super animam THEOBALDI quantocyus adparere faciatis. Spondemus, et ex foedere caritatis sancte exsoluemus vestris Manibus paria pietatis obsequia, atque cum omni venerationis plenitudine persistimus

(P. T.)

VENERANDISSIMIS D. D. CONFOEDERATIS

Dabamus Alderspachii Mense Martio 1779.

ADDICTISSIMI OBSTRICTISSIMI F. AVGVSTINVS BVRGER. P. T. PRIOR, ET VIDVATVS CONVENTVS.